I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918) NEDENLERİ ve SONUÇLARI

Nedenleri :

** Sanayi inkılabı sonucunda devletler arasında Pazar ve hammadde arayışından doğan sömürgecilik yarışı ve ekonomik rekabet
** Ekonomik yarışın devletler arası bloklaşmalara sebep olması
** Almanya ile Fransa arasında Alsac-e Lorainne (Alsas Loren) bölgesinden doğan çekişme
** Rusya ile Avusturya -Macaristan İmparatorluğu arasında Ruslar�ın panislavizm politikasından doğan gerginlik
** Rusların Osmanlı toprakları üzerindeki emelleri ve sıcak denizlere inme politikası

** Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun Bosna Hersek'i ilhalkının Sırbistan ile arasında meydana getirdiği gerginlik
** Avusturya - Macaristan İmparatorluğu veliahtının Bosna Hersek'i ziyaretinde bir sırp tarafından öldürülmesi

SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GELİŞMESİ :

Avusturya ile Sırbistan arasında başlayan savaş, Almanya, Rusya, Fransa
ve İngilterenin de savaşa katılmasıyla bir dünya savaşına dönüşmüştür.

(Bağlaşma) İttifak Devletleri : Almanya, Avusturya - Macaristan
İmparatorluğu, İtalya (savaş başlayınca taraf değiştirmiştir.) Savaş
başlayınca Osmanlı ve Bulgaristan da katılmışlardır.

(Anlaşma) İttifak Devletleri : İngiltere, Fransa, Rusya savaş
başlayınca Romanya, İtalya, Portekiz, Japonya, A.B.D., Yunanistan,
Sırbistan da katılmıştır.

Osmanlı Devletinin Savaşa Girme ve İttifak Devletlerini Tercih Sebepleri :

* Başta Balkanlar olmak üzere kaybedilen toprakları geri alma düşüncesi.
* Turan idealini gerçekleştirme düşüncesi.
* Almanya�nın savaşı kazanacağına kesin gözüyle bakılması
* Yalnızlık politikasından kurtulmak istemesi
* Kapitülasyonlar ve Duyun-u Umumiye'den dolay İngiltere ve Fransa�nın ekonomik baskısı altında bulunması
* İttihatçı subaylarda Alman hayranlığı olması

* İngiltere'nin önünden kaçan Goben ve Breslav adlı iki Alman gemisinin
Yavuz ve Midilli adı verilerek satın alındığının ilan edilmesi,
Karadeniz'e geçen bu gemilerin Rusların, Sivastopol ve Odesa
limanlarını bombalaması.


Almanların Osmanlıları Savaşa Çekmekteki Amaçları :

* Yeni cepheler açmak, kendi yüklerini hafifletmek
* Osmanlının jeopolitik konumu
* Halifenin nüfuzundan faydalanmak (Cihad ilanı)
* Petrol bölgelerini kontrol altında tutmak
* İngilizlerin sömürgeleri ile irtibatını kesmek
* Osmanlının mevcut asker potansiyelinden faydalanmak
* Boğazların kontrol altında tutulmasıyla Rusyaya yardım yapılmasını engellemek



I. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BÜYÜK DEVLETLERİN DURUMU

İtalyanın Durumu : Savaş öncesi gruplaşmalarda Almanya�nın yanında yar
alan İtalya, savaş başlayınca tarafsız kalmıştı. 12 Ada ve Güneybatı
Anadolunun vaad edilmesiyle İtilaf Devletleri yanında savaşa katılmış,
sonra Batı Anadolu da vaadedilmiştir.


Bulgaristanın Durumu : II. Balkan savaşında kaybettiği toprakları geri
almak isteyen Bulgaristan Çanakkale Savaşından sonra Osmanlı yanında
savaşa girmiştir. Böylece Osmanlı-Alman kara bağlantısı sağlanmıştır.

Rusyanın Durumu : Rusya yardım alamayınca zor durumda kalmış, 1917'de
Bolşevik İhtilaliyle Çarlık Rusyası yıkılmış Sovyet Rusya kurulmuştur.
Sovyet Rusya 3 Mart 1918 Brest - Litowsk Antlaşmasıyla savaştan
çekilmiştir.


ABDnin Durumu : Savaşta uzun süre tarafsızlığını koruyan ABD, ticaret
ve yolcu gemilerinin Alman denizaltıları tarafından batırılması sonucu
savaşa katılmıştır. ABDnin katılmasıyla savaş kısa sürede sona ermiştir.

Not : Yunanistan savaşa en son katılan devlettir.



OSMANLI DEVLETİNİN SAVAŞTIĞI CEPHELER


** Kendi toprakları üzerindeki cepheler :


Taarruz Cepheleri :

* Kafkas
* Kanal


Savunma Cepheleri :

* Çanakkale
* Irak
* Suriye -Filistin
* Hicaz - Yemen

** Müttefiklerine yardım için savaştığı cepheler :

* Romanya
* Makedonya
* Galiçya

Kafkas Cephesi : Doğu Anadolunun Rusların eline geçmesini engellemek,
daha öce kaybedilen toprakları geri almak, Kafkasları ele geçirerek
Turan İdealini gerçekleştirmek amaçlanmıştır.

Osmanlı Devleti soğuk, hastalık ve açlık karşısında yaklaşık 100.000
şehit vermiştir. Ruslar ilerleyerek Muş, Bitlis, Van, Erzurum ve
Trabzona kadar Doğu Anadoluyu ele geçirmiş, Mustafa Kemal, Muş ve
Bitlisi bizzat kurtarmıştır. 3 Mart 1918 Brest-Litowsk Antlaşması ile
bu bölgeler, hatta 1878 Berlin Antlaşmasıyla kaybedilen Kars, Ardahan
ve Batum da geri alınmış, Kafkas cephesi kapanmıştır.

Not : Karışıklık çıkaran Ermeniler, 1915 Tehcir Kanunu ile Suriye taraflarında iskan ettirilmiştir.

Kanal Cephesi : İngilterenin sömürgeleri ile irtibatını kesmek için
Almanlarla beraber Süveyş Kanalına iki kez çıkarma yapılmışsa da
başarılı olunamamıştır.

Not : İngiltere tepki olarak Çanakkale ve Irak cephelerini açmıştır.

Çanakkale Cephesi (18 Mart 1915) :

Cephenin Açılma Sebepleri :

* Rusyaya yardım etmek
* Osmanlı Devleti�ni savaş dışı bırakmak
* Boğazları ve İstanbulu ele geçirerek jeopolitik açıdan avantaj elde etmek
* Balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa çekerek yeni cepheler açmak.
* Savaşı kısa sürede sona erdirmek.

Sonuçları :

* Nusret mayın gemisinin başarılı çalışmaları, Türk askerinin
kahramanlığı ve topçuların isabetli atışları karşısında İtilaf
devletleri gerek denizde gerekse karada mağlup olmuşlardır.
* Savaş en az 2 yıl daha uzamıştır.
* Bulgaristan Osmanlı Devletinin yanında savaşa girmiştir.
* İngiltere ve Fransa�nın itibarı sarsılmıştır.
* Gizli antlaşmalar gündeme gelmiştir. (Rusya�nın isteği üzerine)
* Rusyaya yardım yapılamayınca Çarlık Rejimi zor duruma düşmüş ve 1917 Bolşevik ihtilaline zemin hazırlamıştır.

* Mustafa Kemal'in Anafartalar, Conkbayırı, Arıburnu ve Kireçtepe'de
elde ettiği başarıları, Milli Mücadele'ye lider olmasını sağlamıştır.

Irak Cephesi : İngiltere Rusyaya karadan yardım yapmak ve petrol
bölgelerini ele geçirmek amacıyla taarruza geçmiş ise de Osmanlı
orduları tarafından Kut'ül-Amare bölgesinde durdurulmuşlardır. Fakat
yardım alan İngilizler ilerleyerek Bağdatı ele geçirmişler, Musul
önlerine geldiklerinde Mondros Mütarekesi imzalanmıştır.

Suriye, Filistin, Hicaz ve Yemen Cepheleri : Bu cephelerde İngilizlerle
ve onların kandırdıkları Araplar�la mücadele edilmiş ve bu topraklar
kaybedilmiştir.

Not-1 : İslamcılık fikrinin geçerliliğinin kaybedildiği görülmüştür.

Not-2 : Osmanlılardan ayrılan en son topluluk Araplardır.

Not-3 : Mustafa Kemal'in I. Dünya Savaşındaki son görevi en son kapanan Suriye Cephesinde Yıldırım Orduları grup komutanlığıdır.

Romanya, Makedonya, Galiçya Cepheleri : Müttefiklerine yardım amacıyla
ordular gönderilen bu cepheler, Rusyada ihtilalin çıkması ve
Brest-Litowsk Antlaşmasıyla kapanmıştır.


WİLSON İLKELERİ ( 8 OCAK 1918)


A.B.D. başkanı Wilson, savaş sonrası düzeni sağlamak ve barışı korumak
amacıyla 14 maddelik ilkelerini yayınlamıştır. Buna göre :

* Boğazlar bütün devletlere açık olacak
* Her millet kendi geleceğini kendisi tayin edebilecek, Türkler nüfus
yoğunluğuna sahip oldukları bölgelerde bağımsız olarak
yaşayabilecekler, azınlıklar nüfus çoğunluğuna sahip oldukları
bölgelerde bağımsız devletler kurabilecek
* Savaş sonrası toprak işgali olmayacak
* Mağlup devletlerden savaş tazminatı alınmayacak
* Gizli anlaşmalar iptal edilecek, barış görüşmeleri açık olacak
* Alsac-e Lorainne bölgesi Fransaya verilecek

* Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak
* Sömürgecilik yapılmayacak



GİZLİ ANTLAŞMALAR
(OSMANLI DEVLETİNİ PAYLAŞMA TASARILARI)

* 1915 Boğazlar Antlaşması : Rusyayı kendi yanlarında tutabilmek için
İngiltere ve Fransa tarafından İstanbul, Boğazlar ve Marmara kıyıları
Rusyaya vaadedilmiştir.


* 1915 Londra Antlaşması : 12 Ada ve Güneybatı Anadolu İtalyanlara
vaadedilerek itilaf Devletlerinin yanında savaşa çekildiği antlaşmadır.


* 1916 Sykes-Picot Antlaşması : İngiltere ve Fransa�nın Osmanlı
topraklarını paylaştıkları anlaşmadır. Çukurova, Güneydoğu Anadolu,
Musul ve Suriye çevresi Fransızlara, Irak İngilizlere bırakılacak,
diğer bölgelerde ise bir Arap devleti kurulacaktır.


* 1916 Petrograd Antlaşması : Doğu Anadolu ve Trabzona kadar olan
Karadeniz kıyıları daha önceki bölgelere ek olarak Rusyaya
bırakılmıştır.


* 1916 Mac - Mahon Antlaşması : İngilizlerin Mısır valisi Mac-Mahon ile
Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapılmıştır. Arapların Osmanlı
Devletine isyan etmelerine karşılık bağımsız bir Arap devleti
vaadedilmiştir.
* 1917-Saint Jean de Maurienne Antlaşması : Rusyanın savaştan çekilme
ihtimali üzerine İtalyanın önemi artmış ve önceki bölgelere ek olarak
Batı Anadolu da İtalyanlara vaat edilmiştir.

Not : Rusyada Bolşevik İhtilali sonunda kurulan yeni rejim tarafından
gizli antlaşmalar dünya kamuoyuna duyurulmuş, böylece uygulama alanı
bulamamışlardır.



I. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI


.Yaklaşık 10 milyon insan hayatını kaybetmiştir.
. Bazı büyük devletler yıkılmış, yeni devletler kurulmuştur. (Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya)
. Bazı devletlerde rejim değişikliği meydana gelmiştir. (Rusyada
kominizm, İtalyada faşizm, Almanyada nazizm, Türkiyede cumhuriyet).
Genel olarak cumhuriyet ağırlıklı rejimler kurulmuştur.
. Bazı devletlerde yönetimde değişiklikler olmuştur. (İttihat
Terakkiciler yurt dışına kaçmış, Ahmet İzzet Paşa kabinesi kurulmuştur.)

. Yeni teknolojik silahlar kullanılmıştır. (Uçak, tank, denizaltı)
. Kurtuluş Savaşına sebep olmuştur.
. Mağlup devletlerle önce ateşkes, daha sonra barış antlaşmaları imzalanmıştır.

Bulgaristan ile Selanik Mütarekesi Neuilly Barış Antlaşması

Osmanlı ile Mondros Mütarekesi Sevres Antlaşması

Avusturya ile � Willa Gusti Müterakesi � Saint Germain Barış Antlaşması

Almanya ile Rethondes Müterekesi Wersailles (Versay) Barış Antlaşması

Macaristan ile Trianon Barış Antlaşması imzalanmıştır.

* Osmanlı Devleti Ortadoğu topraklarını kaybetmiştir.
* I. Dünya Savaşının sonuçları özellikle (Versay Antlaşması) II. Dünya Savaşına sebep olmuştur.
* Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kurulmuştur.