Bilgi Felsefesi

Doğayı meydana getiren ana öğe (arkhe)’nin ne olduğunun merak edilip
araştırılmasından itibaren ortaya çıkan felsefeye önceleri İlkçağ
Felsefesi daha sonra Metafizik denilmiştir. Metafiziğin başlıca
problemlerinin (Varlık, Tanrı, Ruh) duyu organlarımızın sağladığı
bilgilerle çözümlenemeyeceği anlaşılınca; bu problemlerin akıl ve
sezgiye başvurularak çözülebileceği görüşü ortaya çıkmıştır.
O halde
bu yetiler (akıl ve sezgi ) gerçekten insan zihninde var mıdır?
Varsa,varlığın gerisindekileri bilmemizi sağlar mı? Türünden sorular
ortaya çıkmıştır. Bu ve buna benzer soruların cevaplarının
araştırılması,bilgi felsefesini ortaya çıkaran en önemli gelişme
olmuştur. Çünkü bu tür problemler bilgi felsefesini ilgilendirmektedir.
Bilgi Felsefesi;
1-Bilgi Kuramı(Epistemoloji) 2-Mantık alanlarından oluşur

1-BİLGİ KURAMI (Epistemoloji):


Bilgi Kuramının Konusu:
Bilginin;
kaynağı,yapısı,metodları,imkanı,sınırları ve değeri (doğruluğu) ile
ilgili problemlerin eleştirici bir gözle araştırılmasıdır.

Bilgi Kuramının Temel Kavramları:
Bilgi
kuramının temel kavramları“suje”,”obje”, ve “bilgi” kavramlarının
yanında; “doğruluk(hakikat,verite)”,
”gerçeklik(realite)”,”temellendirme” dir.

Doğruluk(hakikat,verite):
Algılar,kavramlar,bilimsel
kuramlarla nesnel gerçek arasındaki uygunluktur.Yani bir ifadenin
nesnesine uygunluğudur.Dünyadaki şeylerin ve olayların (olup
bitenlerin)doğru ya da yanlış olması söz konusu değildir.Doğruluk,
sadece düşüncelerin, yargıların,önermelerin özelliğidir.

Gerçeklik (realite):
Zamanda
ve mekanda var olanların tümüdür.Gerçeklikle hakikati (doğruluğu)
birbiriyle karıştırmamak gerekir.Çünkü gerçeklik, somut olarak var
olanların bütünüdür.Hakikat (doğruluk)ise, var olana (ister gerçek var
olana ister düşünsel var olana) ilişkin bilginin özelliğidir.
Örneğin;Pamuğun yumuşaklığı-Gerçeklik
Yer çekimi kanunu-Hakikat(doğruluk) tur.
Matematik ve mantık kuralları da bir hakikattir.

Temellendirme:
Bir düşüncenin, bir yargının,önermenin doğruluğunu gösterme,bu doğruluğun dayanaklarını gerekçelerini ortaya koyma demektir.
Doğrulama daha çok deneysel bilimlerin,Temellendirme ise formel bilimler ile felsefenin başvurduğu bir yoldur.
Örneğin:Felsefede
önermelerin yargıların deney ve gözlem yoluyla doğrulanması söz konusu
olmadığından gerekçe ve dayanak göstererek temellendirme yoluna
gidilir.Bilgi Kuramı temellendirmek istediği kavram ya da soruları
derinliğine,genişliğine araştırır ve aydınlatmaya çalışır.Bunu da
genellikle çözümleme (analiz) ve betimleme (tasvir etme) yoluyla yapar.


Bilgi Kuramının Temel Soruları:
1-Bilginin değeri ile ilgili sorular;
Varlığın doğru bilgisi var mıdır?
Varsa bu bilgiler gerçek midir?
Elde edilen bilgiler kesin midir?
Kesin ve doğru bilgilerin ölçütü nedir?
Hakikat var mıdır?
Zihnimiz hakikate erişebilir mi?

2-Bilginin kaynağı ile ilgili sorular:
İnsanın elde ettiği bilgilerin kaynağı nedir?
Bilgilerimiz doğuştan mıdır?


Bilgi kuramının problemleri arasında, genel-geçer doğru bilgi var mıdır? sorusunun önemli bir yeri vardır.
Bu soru birbirinden farklı cevaplarverilmiştir. Bunlar:
Akla dayanan bilgi doğru bilgidir (Rasyonalizm,İnneizm,Apriorizm)
Deneye,tecrübeye dayanan bilgi doğrudur.(Empirizm)
Fayda ve başarı sağlayan bilgi doğrudur (Pragmatizm)
Olgulara dayanan bilgi doğrudur. (Pozitivizm)
Duyulara dayanan bilgi doğrudur. (Sensüalizm)
Sezgiye dayanan bilgi doğrudur. (Entüisyonizm)
İnsanın iç tecrübesinden elde ettiği bilgi doğrudur.(Mistisizm)
Vahye ve İmana dayanan bilgi doğrudur. (Fideizm)
Saf fenomenlere dayanan bilgi doğrudur. (Fenomenoloji)


2-MANTIK

Mantık;insan aklının kendi hakkındaki bilgisidir.Dar anlamda doğru düşünme kurallarını öğreten bilgidir.

Bilgi Kuramı–Mantık ilişkisi;
-Bilgi Kuramı bilginin objesi ile uygunluğunu temellendirirken mantığın kural ve ilkelerine dayanır.
-Mantık,düşüncenin akıl yürütme yoluyla ilgilenir,yargılar arası ilişkilerin doğruluğu önemlidir,
Bilgi kuramı için ise, içeriklerin doğruluğu önemlidir.



BİLGİ KURAMININ TEMEL PROBLEMLERİ

Bilgi Kuramının temel problemi Doğru bilginin imkanı (mümkün olup olmadığı) problemidir.
İlkçağ
filozofları bilginin kaynağını sorgulamadan önce,bilginin değeri yani
kesin doğru bilginin olup olmadığı üzerinde durmuşlardır.Bu soruya iki
şekilde cevap verilmiştir:

1-Doğru Bilginin İmkansızlığı :

İlkçağ
felsefesinin ilk dönemi bir doğa felsefesi niteliği gösterir.O dönemin
filozofları sadece duyularla evrenin açıklamasını yapmaya
çalışmışlardır.Yani naif (yöntemsiz,sistemsiz) bir empirizm
(deneycilik) ile evren hakkında kesin bilgilere varılabileceğini
sanmışlardır.
Evrenin oluşumu ve varlıkların kökeni ile ilgili
sorulara cevap verilirken çelişkili görüşlerin ortaya çıkması,her
filozofun kendi görüşlerinin doğru,diğerinin yanlış olduğunu iddia
etmeleri,bu tür görüşleri şüphe(kuşku) ile karşılayan sofist denilen
yeni bir grup düşünürün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sofistler
genel-geçer doğru bir bilginin varlığından ilk kez şüphe edenlerdir

SOFİSTLER SEPTİKLER



2- Doğru bilginin İmkanı

Doğru
Bilginin mümkün olduğunu ileri sürenlerdir. Burada bilginin değeri ve
kaynağı konusu birleştirilmiştir. Bunlara Dogmatikler de denilebilir.
Dogmatizm: Bir takım ilkelerle insan bilgisinin mutlak hakikate
ulaşabileceğini iddia eden anlayışa denir. Septisizmin tam zıddıdır