PARALEL VE MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ

PARALEL VE MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ



PARALEL (ENLEM)



Ekvator’a paralel olarak çizildiği varsayılan hayali çemberlere paralel denir.



Paralel çemberlerinin, Başlangıç paraleline (Ekvator) olan uzaklığının açı cinsinden değerine ise enlem denir.



Enlem ve paralel birbirlerinin yerine kullanılırlar.



Paralellerin Özellikleri



1. Ekvator’un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak üzere, toplam 180 paralel bulunur.

2. Başlangıç paraleli Ekvator’dur.

3. En büyük paralel dairesi Ekvator’dur.

4. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır. Buna karşılık paralel numaraları büyür.

5. İki paralel arası uzaklığa bir enlem derecesi denir. Matematik konumu daha ayrıntılı olarak belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmüştür.

6. 90° paralelleri nokta halindedir.

7. Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birleşmezler.

8. Paraleller doğu - batı doğrultusunda uzanırlar.

9. Ekvator ile dönenceler arasında kalan enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere de yüksek enlemler denir.

10. Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak 111 km dir. Bu uzaklıktan yararlanarak kuzey güney doğrultusunda ve aynı meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki uzunluk hesaplanabilir.



Paraleller arası uzunluk işlemlerinde şu yol takip edilir:



Aralarında uzaklığı sorulan noktalar arasındaki enlem farkı bulunur. İstenilen merkezlerin her ikisi de aynı yarım kürede ise, numarası büyük paralelden küçük paralel çıkarılır. Farklı yarım küredeler ise paraleller toplanır.

Bulunan paralel farkı sabit uzaklık olan 111 ile çarpılır.



Enlemin Etkileri



Enlem; iklimi, güneş ışınlarının düşme açısını, sıcaklık dağılışını, denizlerin tuzluluk oranlarını, gece ile gündüz arasındaki zaman farkını, kalıcı kar sınırı yükseltisini, yerleşme ve tarım faaliyetlerinin sınırını, bitki örtüsü çeşitliliğini, toprak çeşidini, akarsu rejimlerini, tarım ürünleri çeşitliliğini, yerleşme biçimini, hayvanların dağılışını, vs. etkiler.







MERİDYEN (BOYLAM)



Bir kutuptan diğer kutba ulaşan, paralelleri dik açıyla kesen hayali yarım çemberlere meridyen denir.



Meridyenlerin, Başlangıç meridyenine (Greenwich) olan uzaklığının açı cinsinden değerine ise boylam denir.



Meridyen ve boylam birbirlerinin yerine kullanılırlar



Meridyenlerin Özellikleri



1. Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda, 180 de batısında olmak üzere, toplam 360 meridyen vardır.

2. Başlangıç meridyeni İngiltere’nin başkentindeki Greenwich istasyonundan geçen meridyendir.

3. İki meridyen arası uzaklığa bir boylam derecesi denir. Koordinatlarla bir yeri daha iyi belirleyebilmek için, her meridyen derecesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmüştür.

4. Ekvator üzerinde iki meridyen arası uzaklık 111 km dir. Kutuplara doğru gidildikçe bu uzaklık azalır. Türkiye üzerinde ise iki meridyen arası uzaklık, yaklaşık olarak 85 - 86 km dir.

5. Bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir.

6. Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların (Güneş karşısından aynı anda geçtiklerinden) yerel saatleri aynıdır.

7. Meridyen dereceleri Greenwich’ten doğuya ve batıya gidildikçe büyür.

8. Meridyenler kuzey - güney doğrultusunda uzanır.

9. Bütün meridyenler kutuplarda birleşirler.

10. Meridyenler bir paralel boyunca birbirlerinden eşit uzaklıkta bulunurlar.

11. Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır.