Ahlak Felsefesi

Ahlak Felsefesinin konusu insanın hareketleri,yapıp etmeleridir.İnsanın
yalnızca iradeli hareketleri ahlak felsefesinin konusudur.
Ethik: İnsanın ahlaksal davranışları ile ilgili sorunları ele alan felsefe dalıdır.

AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI

İYİ:İnsanın yapması gereken davranışlardır.Ahlakça değerli olandır.
KÖTÜ:İnsanın yapmaması gereken davranışlardır.
ÖZGÜRLÜK:İrade ile “iyi” ve “kötü” davranışlardan birisini seçme gücüdür.
ERDEM (FAZİLET):İyi olana yönelmedir.
SORUMLULUK:İnsanın kendi eylemlerinin ya da yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir.
VİCDAN:Tutum ve eylemlerimizin ahlakça değerli olup olmadığını yargılama bilincidir.Bir çeşit iç mahkemedir.
AHLAK YASASI:uyulması ahlak açısından gereken,genel-geçer kurallardır.
AHLAKİ KARAR:Ahlak kurallarına özgürce uymaktır.
AHLAKİ
EYLEM:Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirmedir.Ahlaka uygun eylem
davranış olarak dışa yansır.Eylemin dışa yansımayan yönü ise tutumdur.

ÖRNEK:Derse
geç gelen öğrencinin öğretmene gerekçeyi belirtirken doğruyu söylemesi
“İYİ”, yalan söylemesi “KÖTÜ”, bu davranışlardan birini seçmesi
“ÖZGÜRLÜK”, Doğru söylemeyi seçmesi “ERDEM” dir.


AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI

1-Ahlaki eylemin amacı var mıdır?Varsa nedir?
2-Toplumca belirlenen,insana zorla kabul ettirilen eylem biçimleri gerçekten “iyi” midir?
3-İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür?
4-İnsanın doğası ahlaklı olmasına elverişlimidir?
5-Tüm insanların ortaklaşa benimseyebilecekleri evrensel ahlak yasaları var mıdır?


İNSAN AHLAKİ EYLEMDE BULUNURKEN ÖZGÜR MÜDÜR?

Ahlak konusunda bazı filozoflar,insanın özgür olduğunu, bazı filozoflar özgür olmadığını savunur.

1-Özgür olmadığını savunanlar:

DETERMİNİZM (gerekircilik);
Deterministlere
göre, insanın irade ve eylemleri içten ve dıştan gelen nedenlerle
belirlenmiştir.Bireyin içinde bulunduğu şartlar iradeyi belirler ve
kişinin özgür karar vermesini engeller. Bu nedenle insan ahlaksal
eylemde özgür değildir.


2-Özgür olduğunu savunanlar :

İNDETERMİNİZM
(gerekirci olmayanlar); İndeterministlere göre,insan ahlaki eylemde
tamamıyla özgürdür.İnsan kendini özgür hissettiği için toplumdaki ahlak
yasalarına özgürce uyar.

Bu görüşlerden her ikisi de insan gerçekleri ile bağdaşmadıklarından üçüncü bir görüş ortaya çıkmıştır.

OTODETERMİNİZM:
Otodeterministler, iradeyi ve ahlaki eylemleri bir kişilik ürünü olarak
görürler. İnsan bilgi birikimini zenginleştirerek,kişiliğini
geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşmiştir. Sonuç olarak kişiliği
gelişmiş olanlar, gelişmemiş olanlardan daha özgürdür.


AHLAK YARGISINI DİĞER YARGI TÜRLERİNDEN AYIRAN NİTELİKLER

Bir iddiayı dile getiren söz dizisine yargı denir. Yargılar ikiye ayrılır;

1-Gerçeklik yargıları; Nesneler dünyasına ilişkin yargılardır.Kişiden kişiye değişmez nesneldir.”Doğru” ve ya “yanlış” olurlar.

2-Değer
yargıları; Bir gerçekliği değil, bir değerlendirmeyi içeren
yargılardır,özneldir.Kişiden kişiye değişir.Değer yargılarının alanı
geniştir.

Mantık yargıları-“doğru”,yanlış”
Sanat yargıları-“güzel”,”çirkin”
Din yargıları –“sevap”,”günah”
Ahlak yargıları-“iyi”,”kötü” şeklindedir.

Bilim
yargıları herkes tarafından kabul edilir,din yargıları (o dine inana
kişilerce kabul edilir ve kişilere göre) değişmez,ahlak yargıları
değişir.


ETİK’İN PROBLEMATİĞİ VE YAKLAŞIMLAR


A- KİŞİ VİCDANI KARŞISINDA EVRENSEL AHLAK YASASININ OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ


1-EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI REDDEDENLER


a)HEDONİZM
(haz ahlakı): Kurucusu Aristippos’tur.O’na göre haz veren şey “iyi”,haz
vermeyen “kötü”dür.İnsan sadece kendi yaşadığı hazzı
bilebilir.Başkalarının hazzını bilemez.Bu nedenle evrensel ahlak yasası
yoktur.


b)Fayda ahlakı: Bireye yarar sağlayan davranış
“iyi”,sağlamayan “kötü”dür.Yararlı olan kişiden kişiye değiştiği için
evrensel ahlak yasası yoktur.


c)Bencillik
(egoizm):Bencillik, başkalarını dikkate almadan sadece kendi çıkarını
düşünme anlamına gelir.İnsanın yalnızca kendi “ben”ine uygun olanı
“iyi”nin ölçütü sayan düşüncedir.

Hobbes’a göre insanı yönlendiren ‘kendini sevme’ ve ‘kendini koruma’ içgüdüsüdür.Bu yaklaşıma göre evrensel ahlak yasası yoktur.


d)Anarşizm:
Başta devlet olmak üzere tüm baskıcı kurumların ortadan kalkması
gerektiğini öne süren öğretidir.Temsilcisi Max Stiner ‘dir.Evrensel
ahlak yasasını reddeder.O tüm ahlaki değerlerin bir takım
soyutlamalardan ibaret olduğunu düşünür.


e)F.Nietzche: O’na
göre yapılması gereken;insanlığı ahlaktan kurtarmaktır.İnsan doğasına
yaraşan, güçlü,korkusuz,acımasız olmaktır.Oysa tüm ahlaklar insanın
güdülerini köreltir,onu pasifliğe yöneltir.
Nietzche’ye
göre;toplumda iki tür insan ve bunların oluşturduğu iki tür sosyal
sınıf vardır. Birincisi Halk Sınıfı;sürü durumundadır.Din ve ahlak
kuralları bu sınıf için yeterlidir.İkincisi Seçkin Sınıf;Seçkin sınıfa
yakışan ahlak, insanın doğasına uygun olan,bireyci,bencil,acımasız
ahlaktır.Amaç,”üstün insan”a ulaşmaktır.Üstün insan;
sıradan,korkak,zayıflığı öğütleyen vicdan ahlakından kurtulup “iktidara
doğru giden güç”ahlakına ulaşmakla oluşur.O’na göre “güç” enyüce
iyi;yenilgi,kaybetmek,zayıflık ise kötüdür.İnsan için gerekli olan
güçlü olmaktır.


f) J.P.Sartre(Existansiyalizm-varoluşçuluk):
İnsanın kendi varoluşunu ancak özgürce davranarak
gerçekleştirebileceğini savunur.Ancak bu özgürlük sınırsız
değil,sorumlulukla belirlenmiştir.Sartre’a göre insan insanlığını
kendisi yapar,değerlerini kendisi yaratır,yolunu kendisi seçer.Bu
nedenle seçiminde tek başınadır ve sorumluluklar da kendisinindir.


2-EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI KABUL EDENLER


a)Ahlak Yasasının Varlığını subjektif (öznel) Temelde Açıklayanlar
Bu
düşünceyi savunanlara göre evrensel bir ahlak yasası vardır.Ancak bu
yasa varlığını insandan,insanın özel dünyasından alır.İnsanın karşısına
bir buyruk biçiminde çıkar. Dürüst ol,insanları sev,.... gibi.

Utilitarizm
(Faydacılık) J.S.Mill J.Bentham: Onlara göre insan doğası gereği acıdan
kaçınır,hazza yönelir,mutluluğa erişmek ister.Ancak kişinin
mutluluğu,çevresindeki insanların mutluluğu ile ilişkilidir.Kişi
mutluluğu ancak üyesi bulunduğu yarar sağlayan şeyi yapmakla
bulabilir.O halde; ‘tek insan için değil,herkes için faydalı olan’ yasa
olarak kabul edilmelidir.